معروف است که وزارت کشور، وزارتخانه‌ای میاندار و  حاکمیتی است؛ علاوه بر عالی ترین مقام های 31 استان که بطور مستقیم باید پاسخگوی وزیر کشور باشند، در هر حوزه ای که مرتبط با موضوعات مبتلا به جامعه باشد، یک پای ساختمان 21 طبقه خیابان فاطمی تهران هم درگیر است.  از اصلی ترین مساله کشور یعنی امنیت که وزارت کشور متولی مستقیم آن است تا انتخابات و احزاب، از فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تا موضوعات معیشتی و حساس چون آب و نان، از  حوادث طبیعی چون سیل و زلزله تا حوادث غیر طبیعی همچون آتش سوزی.

مهمترین نهادهای امدادی و خدماتی از جمله مدیریت بحران زیر نظر وزارت کشور است و وزیر دولت مردمی آن نشان داد در حوادث مختلف، برای تسریع در امدادرسانی و فراهم ساختن امکانات مورد نیاز حادثه دیدگان، معمولا در محل حادثه حاضر می‌شود.

اما وزارت کشور یک مسئولیت ذاتی دیگر هم دارد که در چارچوب مرکزی به نام "مرکز ارزیابی عملکرد، بازرسی و ارتباطات مردمی" متبلور شده است؛ روایت هر روزه کارشناسانی که در این مرکز با بازشدن گره ای از کار یک گرفتار لبخند به خانه هایشان می برند و با ناکامی در حل یک مشکل (اگرچه دلیلش مغایرت قانونی و حقوقی باشد)، روزها ذهنشان درگیر می ماند و برخی مواقع هم اشکهایشان را پنهان می کنند.

کار در این مرکز به گفته رئیسش محمد مهدی عارف پور بسیار دشوار و سخت است؛ آن هم زمانی که تاکید وزیر کشور بر رفتار هرچه مناسب‌تر با ارباب رجوع و ارزیابی عملکرد مدیران است؛ ایشان تاکید دارد که مدیران باید مسائل ارباب رجوع را با روی خوش پیگیری و حل کنند.

برای آشنایی شهروندان، با روند کار بازرسان وزارت کشور، بویژه برای آنان که دنبال گشودن گره های کار خود هستند، پای صحبت های محمد مهدی عارف پور نشستیم که اکنون بیش از یک سالی است که سکان هدایت این مرکز را در دست دارد...

وی برای توضیح گستردگی کار بازرسی ابتدا اشاره ای کرد به شرح وظایف وزارت کشور در زنجیره مدیریتی و حاکمیتی و گفت: وزارت کشور با گسترده ترین و متنوع ترین وظایف با حساسیت بالا و سنگینی کار، در صدر دستگاه های اجرایی است و هیچ دستگاهی این میزان تنوع ندارد.

عارف پور با بیان اینکه وظایف ذاتی وزارت کشور در همه حوزه ها مستتر است و از نان گرفته تا آب و گاز و ثبت احوال و نیز مساله مهاجران و اتباع خارجی تا آسیب های اجتماعی و موضوعاتی مانند فقر و بیکاری در حیطه مدیریتی این وزارتخانه تعریف می شود، افزود، در سایر وزارتخانه ها وقتی به استان ها می رسیم در نهایت با یک مدیرکل طرف هستیم، حال آنکه وزارت کشور خانواده بزرگی است که از وزارت کشور و ستاد مرکزی آن ابتدا به استانداران در سراسر کشور می رسد و سپس در ابعاد سرزمینی، فرمانداران و بخشداران و حتی دهیاران را هم در بر می گیرد و حتی به نوعی انتصاب شهرداران و دهیاران نیز در زنجیره وظایف حاکمیتی وزارت کشور قرار دارد.

وی در توصیف جایگاه وزارت کشور گفت این وزارتخانه را می توان یک بزرگ خاندان توصیف کرد، بطوری که جمعیت مدیریتی و حاکمیتی آن 31 استان ، حدود  480 فرمانداری و هزار و 186 بخشداری، 2800 دهستان و 1450 شهرداری را در بر می گیرد و این گستره در حالی به چشم می آید که همه این اجزای مدیریتی باید پاسخگو هم باشند. نقش حاکمیتی وزارت کشور تا جایی برجسته است که همه دستگاه ها ملزم به همکاری و تعامل و هماهنگی با آن هستند و باید در کنار این خانواده بزرگ قرار داشته باشند. در یک سطح پایین تر از وزارت کشور ، استانداران را داریم که در سطوح استانی، ریاست کلیه نهادهای مشورتی، نظارتی و عملیاتی اعم از کمیته ها، شوراها ، کمیسیون ها ، قرارگاه ها و ... را بر عهده دارند و در شهرستان ها نیز فرمانداران در سطح پایین تری همین نقش را ایفا می کنند.

مرکز مدیریت عملکرد، بازرسی و امور حقوقی و ارتباطات مردمی

رئیس مرکز مدیریت عملکرد، بازرسی و امور حقوقی و ارتباطات مردمی وزارت کشور در تشریح وظایف و فعالیت های این مرکز گفت، با توجه به ماهیت و گستردگی نقش مدیریتی و حاکمیتی وزارت کشور ، مرکز بازرسی نیز وظایف گسترده ای را در حیطه وزارت کشور بر دوش دارد.

وی با بیان اینکه "بازرسی و نظارت با استناد به قوانین و آئین نامه ها در تمام مجموعه های وزارت کشور از بالاترین اختیارات برخوردار است"، افزود، بازرسی، همواره ازسوی بالاترین مقام وزارتخانه، مامور به رسیدگی به شکایات یا مسائل فردی ، سازمانی و سیستمی می شود و وظایف خود را برای ارائه گزارش به بالاترین مقام تشکیلات، از مطالعه اسناد تا بررسی سوابق و بررسی های میدانی پوشش می دهد.

عارف پور در عین حال ، پیشگیری را یکی از مهمترین اقدامات و وظایف تشکیلات بازرسی دانست که به اعتقاد وی با ورود به موقع به مساله یا نقص فردی و سازمانی، جلوی خسارت را می گیرد. "در واقع نگاه بازرسی نگاه پیشگیرانه است نه مچ گیری و رویه پیشگیرانه اولویت کاری ماست.  قطعا، ورود دیر هنگام به مسائل و نقص ها، حیثیت سیستم و حتی افراد را تهدید می کند."
رئیس مرکز بازرسی وزارت کشور ، ارزیابی عملکرد را نیز از دیگر وظایف این مدیریت دانست که به باور وی باید به موقع و  با دقت انجام شود. وی در عین حال اضافه کرد: کارآمدی، بهبود عملکرد ، جلوگیری از انحرافات و رویه های سوء، ایستادگی بر روی حق و حقوق و مطالبات مردم،  برای اهداف اصلی دستگاه، از رویکردهای مجموعه بازرسی است که دنبال می کنیم. همیشه این نگرانی وجود دارد که رویه های اشتباه بر عملکردها تثبیت شود یا دوباره از سر گرفته شود، به همین دلیل بحث بازرسی و ارزیابی هوشمندانه تعریف شده است.

با حق و حقوق و مطالبات مردم سر و کار داریم

عارف پور ، مرکز بازرسی را از پرمراجعه ترین حوزه مدیریتی در وزارت کشور دانست و گفت: این مرکز، بیشترین مخاطب و مراجعه کننده به حوزه مدیریتی وزارت کشور را دارد و ما در این مرکز هر روز با موضوعات جدید و متنوعی روبه رو هستیم.

وی در عین حال به این نکته اشاره کرد که علاوه بر حجم و سنگینی کار ، آنچه به سختی کار می افزاید، نوع مراجعات است که عمدتا پیگیری ها به بن بست رسیده و به در بسته خورده است و دست آخر به این مرکز می رسد.

درباره نوع پرونده ها و مشکلات سوال کردیم که وی گفت برخی ها موانع قانونی دارند، برخی ایرادهای فرآیندی  و برخی معدود نیز گلایه دارند.

رئیس مرکز بازرسی وزارت کشور افزود: اما با وجود دشواری ها از نظر تراکم پرونده ها و مراجعات و نیز سختی های مربوط به تنوع موضوعات ، یک نگرانی اصلی ما این است که با حق و حقوق مردم سر و کار داریم ؛ با کسانی که ما آخرین ملجاء و به نوعی آخرین روزنه امیدشان محسوب می شویم و این امر می طلبد که ورود به پرونده ها و رسیدگی به آنها با دقت بالا انجام شود.

عارف پور به فرازی از نهج البلاغه و توصیه های امام علی (ع) اشاره کرد که در آن امام اول شیعیان چگونه به مجریان حکومتی اش نهیب می زند که در کار خلق دقیق باشند و مبادا حقی از مظلومی ضایع شود و بعد گفت، یکی از دلگرمی های همکاران ما تعامل خوب و بالای مجموعه های داخلی وزارت کشور است.

وقتی اشک کارکنان بازرسی در می آید

عارف پور در خصوص سختی کار همکارانش در مرکز و مسئولیت سنگینی که بر دوش می کشند، گفت، کارشناسان بازرسی، از نظر روحی و عاطفی تحت تاثیر مسائل و مشکلات مراجعه کنندگان  هستند؛ بعضی وقت ها پیش آمده که با فرد اشک ریخته اند؛ بخصوص وقتی موانع قانونی و حقوقی همه راه های حل مساله فرد را بسته است.

مسئولیت بازرسی سنگین است و با اختیارات و امکانات مرکز متناسب نیست، اما مردمی بودن، قانونمندی، تواضع ، اقتدار ، حفظ حیثیت و آبروی افراد، امانت داری و صداقت با توکل به خدای مهربان و توسل به معصومین علیهم السلام، شعار فعلی مرکز بازرسی است و به مدد مولا (ع) تحت هر شرایط ، شدیدا به آن پایبند هستیم.

فرآیند و رویه پیگیری ها در بازرسی

از رئیس مرکز بازرسی درباره فرآیند و روند کار هنگام مراجعات مردمی پرسیدیم، بویژه برای آنها که از راه دور می آیند و به روند کار اداری هم آشنا نیستند؛ عارف پور در این خصوص گفت: رویه کار به این صورت است که ابتدا درخواست ها و شکایات به مدیران متناظر یا حوزه تخصصی در استانداری ها احاله می شود، تا از طریق ارجاع آن به دستگاه ها و دوایر دیگر مورد رسیدگی قرار بگیرد، اما اگر به نتیجه نرسیدیم برای پیگیری موضوع از طریق بازرسی وزارتخانه مربوطه وارد می شویم.  در حال حاضر دسترسی مردم برای رساندن صدایشان به مسئولان، تنوع خوبی دارد، بطوری که در حال حاضر از طرق زیر می توانند درخواست ها و شکایات خود را ثبت کنند؛

*ثبت درخواست ها و شکایات از طریق مکاتبات اداری و ثبت در شبکه اتوماسیون،

*سامانه 111 دراستان ها که به صورت تلفنی وارد سامانه سامد می شوند و شکایات خود را ثبت می کنند.

* از طریق شماره 6133 ارتباطات مردمی ریاست جمهوری

* سامانه پیامکی وزارت کشور به شماره 30007788 

*پورتال وزارت کشور

*به صورت حضوری در ستاد مراجعات وزارت کشور

* ملاقات های چهره به چهره با مسئولان در روزهای سه شنبه

* شماره 136 سازمان بازرسی که شکایات واصله از این طریق به وزارت کشور ارجاع داده می شود

و همچنین از بازرسی ویژه ریاست جمهوری، ارتباطات مردمی ریاست جمهوری و نیز بازرسی کل کشور ، دیوان محاسبات و تقریبا از تمام مجموعه های عادی  خاص، تماس ها و پیام ها و مکاتبات متعدد ، فراوان و پی درپی به بازرسی وزارت کشور ارجاع می شود.

عارف پور در ادامه توضیح در خصوص روند شکایات و رسیدگی  به درخواست ها گفت: روند درخواست ها و شکایات به گونه ای است که بعضی از موضوعات در همان مرحله اول با تلفن پیگیری و حل می شود، اما برخی دیگر موارد نیاز به پیگیری های بیشتر و مکاتبات داخلی و میان دستگاهی دارد که ابتدا درخواست ها در میز خدمت، سامانه های سامد و پرگار (سامانه داخلی) ثبت و کد رهگیری به مراجعان داده می شود. پس از ثبت شکایات و درخواست ها در سیستم ، کار گردش کار پرونده های ثبت شده آغاز و تا آخرین مرحله که ارائه پاسخ به مراجعان است، ادامه می یابد.

 برخی موارد هم خاص محسوب می شوند بطوری که به دلیل فرآیند حقوقی و اداری اینگونه موضوعات ممکن است بین یک هفته تا یک ماه پیگیری آن طول بکشد. برخی موارد هم داریم که خارج از حیطه کاری وزارت کشور است مانند مواردی که قضایی است و به قوه قضاییه مربوط است، اما با اینکه این موارد جزء موارد بی ربط محسوب می شود، پیگیری می کنیم و تلاش می شود با مکاتبات میان دستگاهی مشکل مراجعان حل شود.

توصیه ای به سایر دستگاه ها

عارف پور در خصوص نحوه تعامل سایر دستگاه ها در ارتباط با پیگیری مشکلات و شکایات و درخواست ها گفت: معمولا دستگاه های مرتبط، به وزارت کشور پاسخ مناسب می دهند و تعامل خوبی هم دارند، با اینحال مساله این است که دستگاه های مختلف می دانند که باید مسائل و شکایات و گلایه های مردم را جدی بگیرند.

نهادهایی که مقصد بیشترین شکایات و درخواست ها هستند

در بخش دیگری از گفت وگو با عارف پور پرسیدیم آیا برآوردی در خصوص علت بیشترین شکایات و درخواست ها و دستگاه مربوطه دارید؟، گفت: هم ماهیت شکایات و درخواست ها و هم دستگاه های مرتبط با تنوع زیای روبه روست؛ اما در حوزه شکایات و درخواست ها، بیشترین مراجعات به شهرداری مربوط است. موضوعات مرتبط با شهرداری ها عمدتا در خصوص ساخت و سازها، خدمات شهری و زیرساختی، فضای سبز، دفع آب های سطحی و ... است.

وی افزود: مواردی هست که اشکال مضاعف بر آن مترتب است؛ مثلا موردی داشته ایم که به دو طرف یک ساختمان مجوز 5 طبقه داده اند و به این یکی که وسط آن دو است، نداده اندکه این هم یک خلاف در ارتباط با دو ساختمان اول به حساب می آید و هم یک تبعیض نسبت به ساختمان وسطی! بعد از شهرداری ها، بیشترین موضوعات مرتبط با مراجعان، مربوط به استخدام و اشتغال و تبدیل وضعیت نیروهای قراردادی است و در مرحله بعد تسهیلات بانکی بویژه در حوزه های اشتغال، کشاورزی، صنعت و ... است.  

مهمترین چالش بازرسی

رئیس مرکز بازرسی وزارت کشور، در پاسخ به این سوال که مهمترین چالش کاری شما در چه حوزه هایی است و چگونه با آن روبه رو می شوید، گفت: یکی از بزرگترین چالش های ما در حوزه ساخت و ساز بحث ضوابط و مشخصات فنی سازه هاست. این یک واقعیت است که حدود دو سوم کشور ما در گستره سرزمینی روی پهنه بندی خطر زیاد و خیلی زیاد زلزله قرار دارد.

وی افزود، با عنایت به اینکه کشور ما تقریبا هر 10 سال یکبار یک زلزله فوق العاده سنگین را تجربه می کند، در تمام جلسات نگرانی خود را نسبت به ساخت و سازهای غیر مجاز یادآوری می کنیم.

عارف پور تاکید کرد، در حوزه بازرسی ، در حد مسئولیت خود نگرانی هایمان را از ساختمان های ناایمن و ناپایدار ابراز کرده و می کنیم و حتی در سفرهای استانی هم ازاین امر غافل نمی شویم. در این زمینه، پیگیری های متعددی داشته ایم و بطور مستمر این موارد را به عنوان پرونده های روی میز پیگیری می کنیم؛ چه در حوزه شهری و چه در حوزه روستایی.

وی در عین حال به این موضوع هم اشاره کرد که بازرسی در این بخش با دو مشکل روبه روست؛ اول مغایرت با ضوابط فنی و دیگری مغایرت با طرح های مصوب شهری و روستایی! در بحث مغایرت با ضوابط فنی بعضا از هر چهار ناحیه طراح، محاسب ، مجری و ناظر گزارش هایی داشته ایم که در هر 4 بخش کوتاهی ها و مشکلات قید شده است.

نگاه وزیر به حوزه بازرسی

عارف پور در ارتباط با نگاه وزیر کشور به موضوع ارباب رجوع و تخلفات، گفت، تاکید وزیر کشور بر برخورد انسانی با ارباب رجوع و انجام کار در سریعترین زمان از سوی مدیران است؛ ایشان تاکید دارد که مسائل ارباب رجوع باید با روی خوش پیگیری و حل شود و بارها نیز از طریق مکاتبات و یا در جلسات متعدد تاکید داشته اند مدیران و کارشناسان باید با روی گشاده با مردم روبه رو شوند و در غیر این صورت برخورد شود.

مسئولی که جواب مردم را نمی دهد، معرفی و به فوریت برکنار شود

وی افزود، دکتر وحیدی در ارتباط با همین حوزه ساخت و ساز، هوای پاک و دفع بهداشتی زباله ، عملکرد استانداران، فرمانداران و سایر مسئولان را از شاخص های ارزیابی قرار داده اند و در این مدت نشان داده اند، که با هیچکس هم تعارفی ندارند و از زمان اجرایی شدن شاخص های ارزیابی، تخلفات و مغایرت های قانونی هم کاهش داشته است.

عارف پور در خاتمه گفت وگو ، در حالی که هنوز سوالات بسیاری باقی بود، گفت در کنار شرح وظایف ساختاری ، امور تکلیفی متعددی را هم داریم؛ مانند اربعین که کار در این ایام بسیار سنگین، است، با اینحال این کار تکلیفی، معنوی و ارزشی، وظایف ذاتی بازرسی را متاثر نمی سازد ، بلکه انرژی مضاعفی به واسطه برکات وجودی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در همکاری عزیزان ایجاد می کند؛ یا مثلا تکلیف جدیدی که به عهده گرفته ایم، تشکیل میز خدمت در سفرهای استانی رئیس جمهوری است ؛ تکلیفی که با وجود همه سختی هایش، دلنشین است.